Op 22 januari 2001 was het precies honderd jaar geleden dat Koningin Victoria van Engeland overleed, een vorstin die -mede door haar ongekend lange regeerperiode van ruim 63 jaar- een onuitwisbaar stempel heeft gedrukt op het Engeland van de tweede helft van de 19de eeuw. Koningin Victoria is ook filatelistisch van belang, 
het is immers haar portret dat de eerste postzegel ter wereld siert, de Penny Black. Reden genoeg voor een uitgebreid portret.
Victoria werd geboren op 24 mei 1819 in Kensington Palace in Londen, dochter van Edward, Hertog van Kent Strathearn, en Prinses Victoria von Saxen-Coburg-Saalfeld. Omdat de vader van Prins Edward, Koning George III, leed aan krankzinnigheid trad Edward's oudste broer George op als regent. 
Zijn enige dochter Charlotte was echter in 1817 overleden, waardoor Victoria bij haar geboorte al direct de eerste in lijn van opvolging was voor de troon. Zij werd gedoopt met de namen Alexandrina Victoria, naar een van haar peetvaders, de Russische Tsaar Alexander I, en haar moeder. Als klein kind werd ze Drina genoemd, hoewel haar moeder de naam Victoria prefereerde.
Toen de kleine prinses acht maanden oud was overleed haar vader aan een longontsteking. In diezelfde week overleed ook Koning George III, waarop de Prins Regent tot koning George IV werd gekroond. De kleine prinses Drina groeide op in Kensington Palace, waar ze door haar moeder zeer beschermd werd opgevoed. 
De Hertogin van Kent vreesde dat haar dochter door haar ooms vermoord zou kunnen worden zodat zij zelf in aanmerking zouden komen voor de troon, en daarom werd ze nooit alleen gelaten. De eerste drie jaar van haar leven sprak Victoria uitsluitend Duits, maar later leerde ze Engels zonder accent te spreken. Ook leerde ze later Italiaans omdat ze een groot liefhebber van opera was.
George IV stierf in 1830 en werd opgevolgd door zijn broer, William IV. Toen deze op 20 juni 1837 zonder mannelijke nakomelingen stierf werd de achttienjarige Alexandrina Victoria koningin van Engeland.
Zodra ze koningin was nam Victoria direct haar leven in eigen hand en niemand, zeker haar moeder niet, diende haar nog vertellen wat ze wel of niet moest doen. Bij haar kroning was het Britse vorstenhuis niet erg geliefd bij de bevolking, maar de bescheiden jonge koningin won al snel de harten van haar onderdanen. Zij wilde graag over staatszaken worden geïnformeerd, maar door de Reform Act van 1832, waarbij de regeringsverantwoordelijkheid werd gelegd bij de House of Commons en de House of Lords, was haar invloed op de politiek gering.
De eerste prime minister waar ze mee te maken kreeg was Lord Melbourne. Zij werden goede vrienden en hij hielp haar met het leren van haar rol als koningin. Vanwege hun vriendschap steunde Victoria de partij van Lord Melbourne, de Whigs. Later zou haar echtgenoot, prins Albert, haar duidelijk maken dat ze als koningin boven de partijen diende te staan.
Deze Albert Augustus Charles von Saxen-Coburg-Gotha was een volle neef van Victoria. Zij hadden elkaar voor het eerst ontmoet toen ze 16 jaar oud was. De familie, met name hun beider oom koning Leopold I van België (de broer van Victoria's moeder zowel als van Albert's vader), wilde graag dat ze met elkaar trouwden en Victoria ging maar al te graag akkoord. Albert bracht in 1839 opnieuw een bezoek aan Engeland, en Victoria was nu 19 jaar en koningin. Ze was op slag verliefd op de knappe jongeman en al na een week vroeg ze hem ten huwelijk.
De trouwerij vond plaats in het daaropvolgende jaar, en het huwelijk was bijzonder gelukkig.
Albert verving Lord Melbourne als de belangrijkste persoon die invloed had op Victoria. De koningin was haar man volledig toegewijd en deed niets zonder zijn toestemming. Albert was, in tegenstelling tot Victoria, tamelijk conservatief in z'n opvattingen. Hij introduceerde een strikt protocol aan het hof, hechtte aan decorum en stond op onberispelijk gedrag van iedereen in zijn omgeving. Het beeld dat wij u hebben van de Victoriaanse tijd, met name de preutsheid en bekrompenheid, is vooral door zijn toedoen tot stand gekomen. We moeten niet vergeten dat Engeland tijdens de regeerperiode van Victoria enorme veranderingen onderging. De industriële revolutie bracht nieuwe sociale verhoudingen met een nieuwe arbeidersklasse en een grote trek naar de steden, met natuurlijk de nodige misstanden. Op het vasteland van Europa werd Frankrijk een republiek, werden Italië en Duitsland aaneengesmeed tot krachtige naties en zagen we de opkomst van het socialisme en communisme. De handel floreerde als nooit tevoren en Engeland groeide uit tot een enorm 
Brits wereldrijk.
Albert en Victoria kregen negen kinderen, vijf dochters en vier zonen, die bijna allemaal in het huwelijk traden met belangrijke adellijke (en koninklijke) families in Europa, waardoor vele van deze vorstenhuizen nu familiebanden hebben. Deze kinderen zijn in volgorde van geboorte:
Prinses Victoria Adelaide Mary Louise (Vicky), de Princess Royal, geboren in 1840. Zij trouwde op haar 17de met prins Friedrich Wilhelm van Pruissen. Zij hadden 7 kinderen, waarvan de oudste de Duitse keizer Wilhelm II werd, en haar dochter Sophie een Griekse prins trouwde en later koningin van Griekenland werd.
Prins Albert Edward (Bertie) werd geboren in 1841. Hij trouwde in 1863 met prinses Alexandra van Denemarken. Zij kregen 6 kinderen waarvan Maud de gemalin werd van de koning van Noorwegen. Na de dood van Victoria in 1901 werd deze oudste zoon Koning Edward VII.
Prinses Alice Maud Mary werd geboren in 1843. Op achttienjarige leeftijd trouwde zij met prins Ludwig van Hessen (later groothertog Ludwig XIV). Zij hadden zeven kinderen waaronder een dochter, Alix, die de vrouw werd van de laatste Russische Tsaar, Nicholas II. Alice was het eerste kind van Victoria dat overleed, zij stierf aan difterie in 1878, op 35-jarige leeftijd.
Prins Alfred Ernest Albert werd geboren in 1844, zijn koosnaam was Affie. In 1874 trouwde hij met groothertogin Marie, de dochter van Tsaar Alexander II van Rusland. Toen Alfred 50 was werd hij hertog van Saxen-Coburg. Zijn oudste dochter trouwde met de kroonprins van Roemenië, de latere Koning Ferdinand I.
Prinses Helena Augusta Victoria werd in 1846 geboren. Haar koosnaam was Lenchen. In 1866 trouwde zij met prins Christian van Sleeswijk-Holstein, van wie ze vijf kinderen kreeg. Hun huwelijk duurde 51 jaar, Lenchen stierf in 1923.
Prinses Louise Caroline Alberta werd geboren in 1848. 
Op 23-jarige leeftijd trouwde zij met John Campbell, markies van Lorne (later hertog van Argyll). Het was een moeizaam huwelijk en zij kregen geen kinderen. Louise leefde tot 1939.
Prins Arthur William Patrick, geboren in 1850, trouwde in 1879 met prinses Louise Margareta van Pruissen. Zij kregen drie kinderen. Prins Arthur, hertog van Connaught, was het langst levende kind van Victoria: hij stierf in 1942 op 92-jarige leeftijd.
Prins Leopold George Duncan werd in 1853 geboren. In 1882 trouwde hij met prinses Helena Frederica van Waldeck, zij kregen twee kinderen. Omdat Leopold aan hemofilie leed overleed hij al op 30-jarige leeftijd. In 1900 werd zijn zoon Charles Edward hertog van Saxen-Coburg, omdat Alfred geen zoon had als opvolger.
Prinses Beatrice Mary Victoria werd in 1857 geboren. Haar koosnaam in de familie was Baby. Zij trouwde in 1885 met prins Heinrich von Battenberg, ondanks dat koningin Victoria deze keuze afkeurde. Beatrice en Heinrich kregen vier kinderen, waaronder Victoria Eugenie die later koningin van Spanje werd. Beatrice stierf in 1944.
Doordat Victoria wegens haar veelvuldige zwangerschappen aan huis gebonden was, nam Albert veel van haar taken en verantwoordelijkheden over. Victoria zelf zei dat Albert in alles koning was, behalve in naam. Eigenlijk wilde zij hem kraag de titel ‘koning' toekennen, maar dat werd niet geaccepteerd door de Britse bevolking, die hem maar een bemoeizuchtige Duitser vond met veel te veel invloed op de koningin. Albert was aanvankelijk heel impopulair, maar na verloop van tijd werd hij vanwege zijn grote inzet toch geaccepteerd. In 1857 wist koningin Victoria het parlement zover te krijgen dat hij de titel ‘Prins Gemaal' mocht voeren, maar meer dan dat zat er niet in.
Albert was zeer intellectueel en verkeerde graag in het gezelschap van geleerden. Door zijn grote interesse is kunst, wetenschap en industrie was hij initiator van de grote wetenschapstentoonstelling in het Crystal Palace in 1851. Hier liet Engeland zien wat het land op het gebied van technologische vooruitgang en innovaties had bereikt. 
Deze tentoonstelling was een enorm succes en diende als voorbeeld voor de later gehouden wereldtentoonstellingen. De opbrengst van de tentoonstelling, niet minder dan
£ 186.000,-, gebruikte Albert voor het aankopen van land in Kensington om daar diverse culturele en industriële musea te vestigen. De bekendste daarvan is het Victoria & Albert Museum, waar een grote collectie gebruiks- en kunstvoorwerpen uit het Britse rijk zijn ondergebracht. Dit museum heeft de grootste collectie in z'n soort in de wereld.
Op het eiland Wight liet Albert tussen 1845 en 1851 het Osborne House bouwen, waar hij zich ‘s zomers met Victoria graag terugtrok. In diezelfde periode liet hij het kasteel Balmoral Castle in Schotland verbouwen tot een koninklijke residentie. Victoria verbleef heel graag op Balmoral Castle, waar ze genoot van de natuur en het eenvoudige leven dat de plaatselijke bevolking daar leidde. 
Hoewel Victoria weinig ophad met technologische vernieuwingen zoals de trein, de telegraaf en later de telefoon, stelden deze haar wel in staat als eerste vorstin ‘op afstand' te regeren.
Albert was voor Victoria in alles haar grote steun en toeverlaat. Zij nam geen enkele beslissing zonder eerst haar man te raadplegen, zelfs als het ging om welk hoedje zij bij een gelegenheid zou dragen. Groot was dan ook haar verslagenheid tot Albert in december 1861 op 42-jarige leeftijd aan de gevolgen van tyfus overleed. Victoria vertoonde zich tien jaar lang niet meer in het openbaar, en voor de rest van haar leven droeg zij zwarte kleding. Albert's kamers werden precies zo in stand gehouden als tijdens zijn leven, zelfs werd er elke ochtend warm water neergezet om te scheren. 
Victoria bleef de rest van haar leven rouwen om haar man, en bij elke beslissing vroeg ze zich af wat Albert in de gegeven situatie gedaan zou hebben. Pas na vele jaren nam haar depressiviteit af en hernam ze weer haar taken als koningin. Ter herinnering aan Albert's grote filantropische bijdragen aan Engeland's kunst en cultuur is in 1871 in Londen aan de oever van de Theems een grote concertzaal verrezen, de Royal Albert Hall. Daarnaast staat in Kensington een gedenkteken met zijn naam, de Albert Memorial.
Gedurende Victoria's regeerperiode groeide Brittannië uit tot een wereldrijk, een imperium waarin letterlijk de zon nooit onderging. Er waren koloniën van Nieuw Zeeland, via Australië, Malakka (Straits Settlements), Burma en Brits-Indië naar Oost-Afrika en Kaap de Goede Hoop. Ook veel eilanden in het Caribische gebied hoorden bij het imperium, zoals Barbados, Jamaica, Montserrat, Bahama's en Bermuda. Verder natuurlijk Canada, maar ook heel afgelegen eilanden zoals St. Helena en de Falklands kwamen onder Brits bestuur. 
Victoria was het icoon, het symbool van dit tijdperk. In 1876 werd ze door de toenmalige premier Benjamin Disraeli, met wie ze erg goed kon opschieten, tot Keizerin van India gekroond.
In Victoria's regeerperiode was Engeland nauwelijks betrokken bij oorlogen. De enige uitzonderingen waren de Ierse opstand in 1848, de rebellie in India in 1857 en de Boerenoorlogen in Zuid-Afrika (1881 en 1899-1902). Engeland vermeed tussen 1815 en 1914 betrokken te raken bij gewapende conflicten op het Europese continent, met als enige uitzondering de Krimoorlog (1853-1856). Dat conflicten uit de weg gegaan konden worden was grotendeels te danken aan de huwelijken van de kinderen van Victoria, waardoor vele vorstenhuizen aan elkaar gelieerd werden.
Het Victoria Cross is de hoogste onderscheiding voor moet in de Britse strijdkrachten, en wordt toegekend bij uiterste heldhaftigheid in het zicht van de vijand. Het werd op verzoek van Albert door Victoria in 1856 ingesteld voor betoonde moed tijdens de Krimoorlog. Edward VII bepaalde in 1902 dat het Victoria Cross ook postuum toegekend kon worden. Het prestige van het Victoria Cross is zo groot dat het gaat boven alle andere Britse militaire onderscheidingen, en de ontvangers mogen ‘V.C.' achter hun naam zetten. De medaille is van brons, oorspronkelijk gemaakt uit de Russische kanonnen die in de Krimoorlog waren buitgemaakt. Afgebeeld is een leeuw op een kroon en de inscriptie ‘For Valour'. Op de achterzijde staan de datum en de gebeurtenis waarvoor het ereteken is toegekend, en de naam, rang en regiment van de ontvanger.
In het vijftigste jaar van haar regering, in 1887, werd het Gouden Jubileum door de hele bevolking uitbundig gevierd. Het bracht de koningin eindelijk uit haar zelfgekozen isolement. Ze maakte een rondreis langs de Britse bezittingen en bracht zelfs een bezoek aan Frankrijk, de eerste Engelse vorst die dat deed sinds de kroning van Henry VI in 1431. Haar diamanten regeringsjubileum, tien jaar later, werd niet minder enthousiast gevierd.
Tijdens haar lange regeerperiode waren er natuurlijk ook de nodige schandalen. Kort na haar kroning verdacht Victoria de secretaris van haar moeder, John Conroy, ervan een van haar hofdames zwanger te hebben gemaakt. 
Deze jonge vrouw, Flora Hastings, kreeg haar opzwellende buik echter vanwege een ernstige ziekte waaraan ze later overleed. Victoria's onhartelijke bejegening van Hastings, die ze later zeer zou betreuren, veroorzaakte grote publieke veront-waardiging.
Victoria en haar Prins-Gemaal verbleven graag in Schotland, op het grote landgoed van Balmoral Castle. Een van de knechten daar was John Brown, een openhartige Schot waarmee met name Albert het zeer goed kon vinden. Na Albert's dood haalde Victoria deze Brown naar Engeland en al gauw werd hij de belangrijkste persoon in haar leven. 
Het was een knappe man, vijf jaar jonger dan de koningin, en hun relatie gaf veel aanleiding tot roddels. Hoewel zij vermoedelijk geen geliefden waren gaf zijn constante aanwezigheid in de nabijheid van de koningin veel ergernis. De koningin werd door het volk spottend ‘Mrs. Brown' genoemd. Hij bleef ruim twintig jaar haar vertrouweling, waardoor de situatie op den duur werd geaccepteerd. Toen John Brown in 1883 stierf kon Victoria van verdriet bijna een jaar niet lopen. Victoria liet op Balmoral een standbeeld van Brown plaatsen en zijn kamer werd een schrijn, net als die van Albert. Tot Victoria's dood werd er elke ochtend een bloem op zijn kussen gelegd.
En dan was er de affaire rond Jack the Ripper, de seriemoordenaar die in 1888 in enkele maanden tijd in hartje Londen van liefst zeven prostituees de keel doorsneed. Ondanks enorme inspanningen van de politie bleef de moordenaar (die briefjes en delen van z'n slachtoffers naar de politie opstuurde) onvindbaar. Geruchten deden de rondte dat de politie de identiteit van de moordenaar wel kende maar deze stilhield omdat het iemand aan het hof zou zijn...
Koningin Victoria stierf in 1901, op 81-jarige leeftijd, in Osborne House op het eiland Wight. Zij had bijna 64 jaar op de troon gezeten, langer dan enig andere vorst of vorstin vóór haar. Met haar dood kwam er ook een einde aan het tijdperk waaraan zij haar naam had gegeven. Ze werd naast Prins Albert begraven in het Frogmore Royal Mausoleum bij Windsor Castle.
Victoria was de laatste vorstin uit het huis Hanover. Haar oudste zoon en opvolger Koning Edward VII, geboren Von Saxen-Coburg-Gotha, tak ‘Wettin'. In 1917 weigerde diens zoon, koning George V, wegens de verschrikkingen in de Eerste Wereldoorlog nog langer een Duitse naam te dragen, en veranderde hij de familienaam in ‘Windsor'.
Tezelfdertijd besloot de familie van Victoria's jongste dochter de naam Von Battenberg te ‘verengelsen' tot Mountbatten. Een nakomeling uit deze tak werd de laatste onderkoning van India, en leidde Brits Indië in 1948 naar de onafhankelijkheid en het grondvesten van de staten India en Pakistan. In 1956 werd bepaald dat alleen de leden van de Britse koninklijke familie de naam ‘Windsor' dragen, de verdere familieleden die niet de titel ‘prins' of ‘prinses' hebben, voeren de familienaam Mountbatten-Windsor.
Toen Victoria stierf kwam er ook een einde aan het tijdperk waaraan zij haar naam had gegeven. Zij had het respect teruggewonnen voor het Britse vorstenhuis en waardigheid teruggebracht, de koninklijke familie was niet zozeer meer een politieke factor dan wel een instituut. Uit respect zijn al tijdens haar leven vele zaken naar haar vernoemd. 
Zo kwam er in Australië een kolonie ‘Victoria' (hoofdstad Melbourne), heet het centrum van Hong Kong Victoria en kregen o.a. steden, baaien, havens, een koets en een eiland haar naam. In Londen werd een station naar haar vernoemd en in Afrika (Rhodesië, nu Zimbabwe) vinden we de Victoria watervallen en het grote Victoriameer tussen Tanzania en Uganda.
Ton Vis
